Zhvillimi i shpejtë i vaksinave Covid ishte një veprim i jashtëzakonshëm i progresit shkencor.
Por ka pasur frikë se vendet e pasura mund të grumbullojnë doza në dëm të vendeve më të varfra.
Një skemë ambicioze ndërkombëtare e quajtur Covax synon të sigurojë që vaksinat ndahen në mënyrë të drejtë midis të gjitha kombeve, të pasura dhe të varfra.
Çfarë është Covax?
Covax punon drejt zhvillimit, blerjes dhe shpërndarjes së vaksinave në më shumë se 180 vende.
Ajo u lansua në prill 2020 dhe drejtohet nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), së bashku me Aleancën Globale të Vaksinave dhe Koalicionin për Inovacione të Gatishmërisë Epidemike. Covax domethënë Covid-19 Vaccines Facility Global Access.
Duke theksuar pabarazitë në janar, kreu i OBSH-së, Tedros Adhanom Ghebreyesus, tha se më shumë se 39 milion doza ishin administruar në të paktën 49 vende me të ardhura më të larta, por vetëm 25 në një nga vendet me të ardhura më të ulëta.
Kjo pabarazi pritet të vazhdojë, pasi hulumtimet tregojnë se shumica e dozave të vaksinave janë blerë nga vendet me të ardhura të larta.
Vendet me të ardhura të larta aktualisht mbajnë të konfirmuara 4.2 miliardë doza, ndërsa kombet me të ardhura të ulëta mbajnë 670 milion, sipas studimit nga Duke Global Health Innovation Center.
Cili është plani i Covax?
Vendet e varfra dhe me të ardhura të mesme që marrin pjesën më të madhe të vaksinave.
Covax shpreson që, deri në fund të vitit 2021, më shumë se dy miliardë doza do të jenë dorëzuar në vendet në të gjithë botën.
Prej tyre, rreth 1.8 miliardë do të dërgohen në 92 vendet e varfra të përfshira në skemë, duke mbuluar rreth 20% të popullsisë së tyre.
Kur do të dorëzohen ato vaksina?
Covax lëshoi parashikimin e parë të shpërndarjes në 3 shkurt, duke përshkruar sa doza të vaksinave Pfizer-BioNTech dhe AstraZeneca-Oxford priste të jepte.
Skema tha se do të synonte të jepte më shumë se 330 milion doza vaksinash në gjysmën e parë të 2021. Këto doza do të mbulonin, mesatarisht, 3.3% të popullsisë totale të 145 vendeve pjesëmarrëse, tha Covax. Shumica e dozave të para në dispozicion do të shpërndahen në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme. Por disa do të dërgohen në vende me të ardhura të larta si Kanadaja, e cila ka mbrojtur vendimin e saj për të tërhequr furnizimin e hershëm të Covax. Covax është kritikuar gjithashtu për mos reagim aq sa duhet. Një anëtar i bordit të OBSH-së, Dr Clemens Martin Auer i Austrisë, tha se Covax kishte qenë i ngadaltë për të siguruar marrëveshje vaksinash dhe për të shpërndarë doza në vende.
A mundet Covax të ndihmojë në përfundimin e pandemisë?
Edhe nëse objektivi i Covax përmbushet, ai përsëri do të ishte më i ulët se niveli i imunitetit që ekspertët thonë se është i nevojshëm për t’i dhënë fund pandemisë. OBSH ka sugjeruar që ndalimi i Covid-19 do të kërkojë që të paktën 70% e popullsisë globale të ketë imunitet. Me një normë prej dy miliardë dozash në vit, mund të duhen vite për të vaksinuar 70% të vlerësuar të 7.8 miliardë njerëzve në botë. Sidoqoftë, dy miliardë doza do t’u jepnin një farë mbrojtje atyre që janë të parët në radhë, siç janë punëtorët shëndetësorë, të moshuarit dhe ata që janë më të ndjeshëm ndaj infektimit.
Sa kanë dhuruar vendet?
Deri më tani, Covax ka mbledhur 6 miliardë dollarë, por skema thotë se i duhen të paktën edhe 2 miliardë dollarë më shumë për të përmbushur objektivin e saj të vaksinimit global për 2021. Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar ka siguruar 734 milion $ (548 milion) dhe SH.B.A. premtoi 4 miliard $ (2,93 miliardë £) në dhjetor. Një nga veprimet e para të Presidentit Biden në detyrë ishte regjistrimi i SH.B.A.-së në Covax.
Edhe kështu, SH.B.A. dhe disa nga pjesëmarrësit më të pasur të Covax, përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, janë akuzuar për grumbullimin e vaksinave për veten e tyre.
Çfarë ofertash vaksinash ka bërë Covax?
Covax thotë se ka nënshkruar marrëveshje për të blerë vaksina të bëra nga Pfizer-BioNTech dhe Oxford-AstraZeneca, si dhe disa të pa aprovuara ende. Vaksinat Oxford-AstraZeneca përbëjnë pjesën më të madhe të furnizimit të Covax. Një marrëveshje për të blerë deri në 40 milion doza të vaksinës Pfizer-BioNTech u arrit në janar. Kjo vaksinë është aprovuar nga rregullatorët e OBSH-së, duke hapur rrugën për shpërndarjen e saj. Në parashikimin e saj, Covax tha se 1.2 milion doza të vaksinës Pfizer-BioNTech do të shpërndahen në gjysmën e parë të 2021.
Pse ka rëndësi Covax?
Pandemia ka shkatërruar jetesën, ka mbyllur vende të tëra dhe ka marrë jetën e më shumë se dy milion njerëzve në të gjithë botën. Nuk ka gjasa që jeta të kthehet në normalitet derisa shumica dërrmuese e popullsisë globale të mbrohet kundër virusit. Vaksinat, thonë ekspertët e shëndetit, janë zgjidhja, por ato duhet të ndahen në mënyrë që vendet të mund të koordinohen për t’i dhënë fund pandemisë së bashku.
Marrë nga BBC.
