Edhe para se të ketë kaluar faza e parë e tmerrshme e pandemisë COVID-19, shkencëtarët janë të shqetësuar për valën e dytë të sëmundjes.
Mund të godas më shumë se e para, duke vrarë dhjetëra mijëra njerëz që bënë një punë kaq të mirë të izolimit në vend, duke mbetur terren i virgjër për virusin. Ose mund të jetë një përhapje e butë, me shumë njerëz që janë infektuar por janë pa simptoma, e që nivelet e imunitetit i kanë më të larta se sa që mendojnë.
Nuk mund ta parashikojmë të ardhmen, pasi mungojnë shumë pjesë thelbësore të informacionit.
A janë imunë njerëzit të cilët e kanë pasur COVID-19? Sa zgjat imuniteti? A do të veprojë edhe virusi si gripi dhe ftohja e zakonshme, që arrijnë kulmin gjatë muajve më të ftohtë dhe zbehen gjatë atyre më të ngrohtë? A është virusi vdekjeprurës pavarësisht motit?
Derisa të ketë një vaksinë “për fat të keq është e mundshme të shohim një valë të dytë apo edhe një valë të tretë,” tha Peter Marks, drejtor i Qendrës së Amerikës Administrata e Ushqimit dhe Barnave për Vlerësimin dhe Hulumtimin e Biologjisë, , të cilat mbikëqyrin vaksinat.
“Unë rrëqethem kur mendoj për këtë, por mendoj se duhet të jemi realist.”
Imuniteti: A mund të infektoheni nga koronavirusi më shumë se një herë?
Pyetja e parë në mendjen e çdo mjeku është nëse dikush që e ka COVID-19 është imun dhe nëse po, për sa kohë. Njerëzit që kanë pasur shyta janë imunë për tërë jetën. Versioneve të ftohjes së zakonshme të shkaktuara nga lloje të ndryshme të koronavirusit ju zbehet imuniteti brenda një viti. Variacionet janë të gjera.
COVID-19 është një sëmundje e re, andaj nuk ka të dhëna të qëndrueshme për imunitetin e të mbijetuarve. Por, duke pasur parasysh ngjashmëritë e tij me koronaviruset siç janë Sindromi Akut
Frymëmarrjes (SARS) dhe Sindromi i frymëmarrjes në Lindjen e Mesme (MERS), edhe COVID-19 pritet të ketë të paktën pak imunitet.
Ky është një lajm i mirë sepse shumë njerëz kanë kontraktuar COVID-19 nga SARS-CoV-2, virusi që shkakton sëmundjen. Shumë njerëz me siguri e kanë pasur atë në mënyrë asimptomatike dhe nuk e dinin. Të dyja grupet kanë gjasa të kenë imunitet.
Se cila përqindje e popullsisë është imune është e pamundur të dihet sepse Shtetet e Bashkuara nuk kanë kryer ende testime të gjera, thonë ekspertët. Një përgjigje e tillë ka gjasa të mos dihet me muaj. Edhe nëse imuniteti nuk zgjat për tërë jetën, virusi mund të ketë infektuar mjaft njerëz për ta vështirësuar gjetjen e viktimave të reja.
“Do të nënkuptonte se do të arrijmë te imuniteti i masës përmes imunitetit natyror” edhe përpara se të zhvillohet një vaksinë, tha Marc Lipsitch, një profesor i epidemiologjisë në Shkollën e Shëndetit Publik të Harvardit në Chan, i cili është bashkëautor i një shkrimi në revistën Science ku tregohet se si mund të duket COVID-19 pasi të ketë kaluar pandemia fillestare.
Kur të kthehet, ka gjasa të godasë
zona më të vështira që nuk infektohen rëndë herën e parë, tha Gregory Poland, profesor i mjekësisë në Klinikën Mayo në Rochester, Minesota, dhe kryeredaktor i revistës Vaccine.
“Ky shpërthim ka qenë kryesisht në të dy brigjet. Vala e dytë do të jetë në brendësi të distriktit, aty ku ka shumë njerëz të prirë për tu prekur, “tha ai.
A do të largohet koronavirusi gjatë verës?
Një faktor tjetër është nëse virusi mbijeton më gjatë në mot më të freskët dhe më të thatë. Kjo është arsyeja pse gripi është më i zakonshëm në dimër, virusi i tij mbijeton më gjatë dhe njerëzit kanë më shumë gjasa të jenë brenda shtëpive në kontakt të afërt me njëri tjetrin.
“Ne nuk kemi asnjë ide në të vërtetë nëse ky virus do të largohet në momentin kur njerëzit fillojnë të dalin jashtë, ose nëse moti i ngrohtë do të na ndihmojë”, tha Michael Mina, profesor i epidemiologjisë në Qendrën për Dinamikat e Komunikueshme të Sëmundjes në Shkollën e Shëndetit Publik Chan në Harvard.
“Nëse nuk do të ndodhë gjatë verës, të gjithë do të jemi shumë të befasuar nëse nuk shohim ndonjë rishfaqje gjatë vjeshtës,” tha ai.
Në atë rast, pika e ëmbël e COVID-19 mund të jetë e njëjtë me atë të grip, afërsisht tetor-maj, me një kulm midis tetorit dhe nëntorit, sugjeron modelimi. Nëse sillet si gripi, ai do të transferohet në hemisferën Jugore për të dimëruar atje, atëherë kthehet në hemisferën Veriore për muajt e tij të ftohtë.
“Për tu antropomorfizuar, virusi do të kthehet duke kërkuar viktima të reja,” tha Poland.
Vala e parë e sëmundjes, të cilën bota po e përjeton tani, goditi aq shumë, sepse askush nuk kishte imunitet. Përfundimisht mund të bjerë në një model të përsëritjes vjetore, si gripi.
Nëse shoqërohet me valën vjetore të gripit të dimrit, spitalet e vendit do të tatohen më tej.
Një goditje e lehtë mund të bie gjithashtu pasi fëmijët kthehen në shkollë, tha Mike Reid, një profesor i sëmundjes infektive në Universitetin e Kalifornisë, San Francisko.
Për të parandaluar këtë, testimi në shkallë të gjerë do të duhet të jetë i disponueshëm dhe gjurmimi i kontakteve duhet të jetë në vend, për të gjetur të gjithë ata që janë të ekspozuar dhe t’i detyrojnë që të izolohen për të paktën 14 ditë.
“Duke pasur parasysh potencialin e valëve të përsëritura, thelbësore do të ishte të evidentohen menjëherë rastet e reja dhe të izolohet çdo individ të infektuar me shërbime shëndetësore,” tha Reid.
Ajo që ne bëjmë ka rëndësi
Ekspertët thonë se si sillemi ne do të luajë rol të rëndësishëm në madhësinë dhe ashpërsinë e valëve pasuese. Njerëzit mund të ndihmojnë duke qenë vigjilentë për pastrimin e duarve, duke vazhduar në distancë sociale dhe të vendosin maska në publik.
Duke shtuar më shumë mbikëqyrje dhe teste gjerësisht të disponueshme, shanset do jenë që vala e dytë të jetë më e vogël se e para.
Ndërsa shtetet fillojnë të lehtësojnë kufizimet, Shtetet e Bashkuara në mënyrë efektive do të bëhen një seri masive eksperimentesh. Epidemiologët do të vëzhgojnë me kujdes, tha Lipsitch.
Disa zona do të rihapin shkollat, ndërsa të tjera do të kenë ditë shkollore të ndara, kështu që jo të gjithë nxënësit do të shkojnë në shkollë në të njëjtën kohë. E njëjta gjë do të ndodhë në vendet e punës, madje do ketë më shumë punë nga shtëpia. Disa zona do t’i “izolojnë” të moshuarit, duke pasur kujdes të veçantë që të mos ekspozohen. Të tjerët mund të krijojnë “pasaporta” për njerëzit që janë imun, nëse ka të dhëna që tregojnë se infeksioni i jep imunitet.
“Ka shumë gjëra që mund të bëjmë, dhe ne nuk e dimë se si do të funksionojë ndonjë prej tyre”, tha Lipsitch.
Matja e temperaturës në shkolla dhe biznese, siç është bërë tani në Azi, mund të jetë e dobishme.
“Ky nuk është testi më i ndjeshëm në botë, por është një ekran që i mban njerëzit të vetëdijshëm se ata kanë një detyrim të mos infektojnë njerëz të tjerë,” tha Barry Bloom, një profesor i shëndetit publik në Shkollën e Shëndetit Publik të Harvardit Chan.
Çmimi i shëndetit është vigjilencë e përjetshme
Vigjilenca do të jetë thelbësore, thonë ekspertët.
“Askush nuk mund të tregojë se kur bregdeti do të jetë i pastër,” tha William Hanage, një profesor i epidemiologjisë në Shkollën e Shëndetit Publik të Harvardit Chan.
COVID-19 është mjaft i lehtë për t’u përhapur dhe ka një periudhë mjaft të gjatë inkubacioni, është e mundur të kalosh nga 100 raste të evidentuara në një javë në 65,000 disa javë më vonë. “Një gabim i vogël dhe ne mund ta shohim se po ripërhapet,” tha ai.
’Është një “përrallë” paralajmëruese nga shpërthimi i SARS në 2003 në Toronto, i cili infektoi 375 njerëz dhe vrau 44. Qyteti mori masa paraprake të zgjeruara që nga marsi, por ato u larguan në maj, kur dukej se përhapja kishte mbaruar. Në fakt nuk kishte.
“Toronto largoi frenat,” tha Hanage. “Ata kishin një përhapje dhe u duheshin disa javë për ta rikthyer atë nën kontroll.”
Tekstin origjinal e gjeni te “USA Today”.
