Nga Joshua D. Rabinowitz dhe Caroline R. Bartman
Gazeta The New York Times ka raportuar se Li Wenliang, mjeku në Kinë që sensibilizoi publikun për koronavirusin e ri, vdiq nga virusi në mnuajin shkurt, në moshën 34 vjeçare. Vdekja e tij ishte tronditëse jo vetëm për shkak të rolit të tij në publikimin e epidemisë që po shfaqej, por edhe duke pasur parasysh që të rinjtë nuk kanë rrezik te lartë për të vdekur nga Covid-19 – për shkak të moshës së tyre.
A është e mundur që Dr. Li vdiq sepse si mjek që kaloi shumë kohë rreth pacientëve me sëmundje të rëndë Covid-19 ishte i infektuar me një dozë shumë të lartë? Në fund të fundit, megjithëse ai ishte një nga punëtorët e parë të kujdesit shëndetësor që vdiq pasi ishte nën ekspozim të afërt dhe të shpeshtë të virusit, ai për fat të keq nuk ishte i fundit.
Rëndësia e dozës virale është duke u anashkaluar në diskutimet mbi koronavirusin. Si me çdo helm tjetër, viruset zakonisht janë më të rrezikshme në sasi më të mëdha. Ekspozimet e vogla fillestare kanë tendencë të çojnë në infeksione të lehta ose asimptomatike, ndërsa doza më të mëdha mund të jenë vdekjeprurëse.
Nga një këndvështrim i politikave, duhet të kemi parasysh që jo të gjitha ekspozimet ndaj koronavirusit mund të jenë të njëjta. Hyrja në një zyrë që dikur kishte dikë me koronavirus nuk është aq e rrezikshme sa të ulesh pranë një personi të infektuar gjatë një udhëtimi dy orësh me tren.
Kjo mund të duket e qartë, por shumë njerëz nuk po e bëjnë këtë dallim. Ne duhet të përqëndrohemi më shumë në parandalimin e infeksionit me dozë të lartë.
Edhe sasitë e vogla edhe të mëdha të virusit mund të shumëzohen brenda qelizave tona dhe të shkaktojnë sëmundje të rëndë tek individët me sëmundje tjera, siç është imunokompromisi. Në njerëzit e shëndetshëm, sidoqoftë, sistemet imune reagojnë sa më shpejt që ata ndiejnë një virus që rritet brenda. Rimëkëmbja varet nga kush fiton garën: përhapja virale apo aktivizimi imun.
Ekspertët e virusit e dinë që doza virale ndikon në ashpërsinë e sëmundjes. Në laborator, minjtë që marrin një dozë të ulët të virusit e kalojnë atë dhe shërohen, ndërsa i njëjti virus në një dozë më të lartë i vret ata. Ndjeshmëria në dozë është vërejtur për çdo infeksion të zakonshëm akut viral që është studiuar në kafshët laboratorike, përfshirë koronaviruset.
Njerëzit gjithashtu shfaqin ndjeshmëri ndaj dozës virale. Vullnetarët e kanë lejuar veten të ekspozohen ndaj dozave të ulëta ose të larta të viruseve relativisht beninje që shkaktojnë ftohje ose diare. Ata që marrin doza të ulëta rrallë kanë zhvilluar shenja të dukshme të infeksionit, ndërsa doza të larta zakonisht kanë çuar në infeksione dhe simptoma më të rënda.
Do të ishte joetike të manipulojmë në mënyrë eksperimentale dozën virale tek njerëzit për një patogjen aq serioz sa koronavirusi, por ka prova që doza gjithashtu ka rëndësi për koronavirusin njerëzor. Gjatë shpërthimit të koronavirusit SARS në vitin 2003 në Hong Kong, për shembull, një pacient infektoi shumë të tjerë që jetonin në të njëjtin kompleks ndërtesash të apartamenteve, duke rezultuar në 19 të vdekur. Përhapja e infeksionit mendohet të jetë shkaktuar nga grimca virale të ajrit që u hodhën në erë në të gjithë kompleksin nga njësia e apartamentit fillestar të pacientit. Si rezultat i një ekspozimi më të madh viral, fqinjët që jetonin në të njëjtën ndërtesë jo vetëm që ishin më shpesh të infektuar, por edhe kishin më shumë gjasa që të vdisnin. Për dallim, fqinjët më të largët, edhe kur u infektuan, pësuan më pak.
Infeksionet me dozë të ulët madje mund të krijojnë imunitet, duke krijuar mbrojtje kundër ekspozimit me doza të larta në të ardhmen. Para shpikjes së vaksinave, mjekët shpesh infektojnë individë të shëndetshëm me lëngje nga puçrrat e lijes. Infeksionet që rezultuan me dozë të ulët ishin të pakëndshme, por përgjithësisht të mbijetueshme, dhe ato parandaluan incidente më të këqija të sëmundjes, kur ata individë iu ekspozuan më vonë lisë në sasi të pakontrolluara.
Përkundër provave për rëndësinë e dozës virale, shumë prej modeleve epidemiologjike që përdoren për të informuar politikën gjatë kësaj pandemie e injorojnë atë. Ky është një gabim.
Njerëzit duhet të kenë kujdes të veçantë ndaj ekspozimeve me dozë të lartë, të cilat ka shumë të ngjarë të ndodhin në ndërveprime të afërta me personin – të tilla si takime ne kafe, bare të mbushura me njerëz dhe koha e kaluar në një dhomë me gjyshen – dhe nga prekja e fytyrave tona pasi të marrim sasi të konsiderueshme të virusit në duart tona. Ndërveprimet brenda personave janë më të rrezikshme në hapësira të mbyllura dhe në distanca të shkurtra, me dozë që përshkallëzohet me kohën e ekspozimit. Për ndërveprime kalimtare që shkelin rregullin e mbajtjes së distancës prej metrave midis jush dhe të tjerëve, të tilla si pagesa e një arkëtari në dyqane ushqimore, mbajini ato shkurtimisht – synoni situatën “dy metra larg – vetëm gjashtë sekonda”.
Për shkak të dozës, personeli mjekësor përballet me një rrezik të skajshëm, pasi ata merren me pacientët më të sëmurë me ngarkesë më të lartë virale. Ne duhet t’u japim përparësi për pajisjet mbrojtëse.
Për të gjithë të tjerët, rëndësia e distancimit shoqëror, maskimit dhe higjienës së mirë është e madhe, pasi këto praktika jo vetëm që zvogëlojnë përhapjen infektive, por gjithashtu kanë tendencë të ulin dozën dhe kështu vdekshmërinë e infeksioneve që ndodhin. Derisa parandalimi i përhapjes virale është një e mirë shoqërore, shmangia e infeksioneve me dozë të lartë është një imperativ personal, madje edhe për të rinjtë e shëndetshëm.
Në të njëjtën kohë duhet të shmangim mbizotërimin e panikut ndaj ekspozimeve me dozë të ulët. Paketimi i veshjeve dhe ushqimeve që i janë ekspozuar dikujt me virus duket se paraqesin një rrezik të ulët. Njerëzit e shëndetshëm që janë së bashku në dyqanet ushqimore ose në vendin e punës pësojnë një rrezik të tolerueshëm – për aq kohë sa marrin masa paraprake si veshja e maskave kirurgjikale dhe qëndrimi larg njëri tjetrit.
Një mbyllje (ndalim qarkullimi) i plotë i shoqërisë është mënyra më efektive për të ndaluar përhapjen e virusit, por është e kushtueshme si nga pikëpamja ekonomike ashtu edhe psikologjike. Kur shoqëria përfundimisht rihapet, masat për zvogëlimin e rrezikut, si mbajtja e hapësirës personale dhe praktikimi i larjes së duarve do të jenë thelbësore për zvogëlimin e infeksioneve me dozë të lartë. Vendet me rrezik të lartë për ekspozimin me dozë të lartë, si stadiumet dhe vendet e tubimeve, duhet të mbeten të mbyllura. Shërbimet e rrezikshme por thelbësore si transporti publik duhet të lejohen të veprojnë – por njerëzit duhet të ndjekin masat e sigurisë siç janë përdorimi i maskave, mbajtja e hapësirës fizike, dhe asnjëherë lëvizja kur je me ethe.
Tani është koha për të qëndruar në shtëpi. Por shpresojmë se kjo kohë do të jetë e shkurtër. Kur të fillojmë të largohemi përsëri nga shtëpitë tona, le ta bëjmë me mençuri, duke e kuptuar rëndësinë e dozës virale.
Joshua D. Rabinowitz është profesor i kimisë dhe gjenomikës në Princeton, ku Caroline R. Bartman është bashkëpunëtore për hulumtim.
Teksti në origjinal në The New York Times.
